Some accounts on heralds from Antiquities of Arnhem (in Dutch)

De opgaave van Herauten, te Arnhem onthaald, zon te wyd uitloopen, byaldien die allen bedagt wierden.
     Item des Hertoge Eraude van Gulic, xiiii. ſſ.
     Is eene verandwoording van 't jaar 1389.
     Item's Greven Heralt van Vernenhorch, i. L. ix. ſſ. iiii. d.
     Item des Heren Heralde van Hinsbergh, ii. L. xviii. ſſ. viii. d.
     Item Engelken des Heren Heralde van Egmont, xxi. ſſ. iiii. d.
     Zyn verandwoordingen van 't jaar 1420.
     Item ſpoellude ende Heralden der Stat Dortmonde xxviii. ſſ.
     Item den Heralde en Spoelluden des Hertogen van Oostenrick, iii. L. xvi. d.
     Den Heralde van Culenborch, xxi. ſſ. iiii. d.
     Den Heralden der dryer Corvoerſten, die vytgeſant was mitten brieven van den Ketſeren van Boheem.
     Den Heraldeen Spoelluden 's Hertogen van Bruinswick, iii. L. xvi. d.
     Van 1421.
     Den Heralde van Lotſenbergh, xxiiii. bl.
     Van 1422. In 1428 betaalde de Stad      Den Heralt 'sHertoigen van Brabant, i. Arnh. gulden.
     Item Hans ons Heren Heralt, i. Arnh. gln.
     En deeze Hans wierdt in 't volgend jaar wederom met ii Arnhemſche gulden beſchonken. Maar de Heralt 'sHertogen van Brunswyck met xxviii. bln. (a).
     Dan ik ſtap van deze optelling af. — Men

(a) Ult St. R. v. d. jaren.

zal der Herauten rang uit het volgend ſtuk mogen opmaken.
     Wy Kairll Hertouch van Gelre &c. doen kondt, ſo Heer Reyner, Heer tot Broickhuſen, Ritter onſe Rait ind lieve getrouwe, ſich nu tot ons begerten guetwillichlick begeven heeft van onſen wegen to ryden, na den alrekerſtenſen Konynck van Vranckryk mit ſeeckere baitſchappen ind verwerff, nae luyde der Inſtructie hon dair aff mede gegeven is, so bekennen wy mit deeſen onſen apenen brieven vur ons onſe eruen ind nakomelingen, dat wy denſelven Heer Reyner gelaift hebben ind gelaiven der vurſchreeve reyſe uyt ind weder thuys ein guet Hoifftheer tho weſen, van allen cost, terongen, peerden, ſchaden, neederlaegen, venckenſchap ſyn ſelfs ind ſyner knechten ind der gheene die hy mit ſich nemen ſall, tot ſeſs perſonen ind ſo veele peerden to, off dair onder, ind oick van allen costen ind ſchenckingen der hy aen Heralden, Parsſavanten, Baden, Spoilluden off andere Frunden in 'sKonincx Have, als onſe Ambaſiaet om onſe ind ſyn ſelfs Eer te verwaeren doende ſall werden, voirt mede van allen ſchaden, den hy des reyſen halven nu off hyr namails aen ſynen guede, ſo wair die geleegen ſyn, bewyslick lyden off kriegen wurde, ind hebben meede gelaift ſoe Heer Reyner vurſchreven ſyns ſelfs ſaicken, dair hen groit treffelick belanck aenleeght, in hon gaints noit ind die yrſte dach vur hon die beste weer to vervolgen, want hy dach by dach groiten ſchaeden dair by heefft as kenlick ind kundich is, ind hy ſulcx nu al 't leeth berusten om des reyſsen wille, dat wy bynnen behoirlicken tyt na ſynen wederkompst aſs hy des ain ons geſynnen wurd hen ind ſyne wederpariyen vur ons, ind onſen vrunden van Raide ſullen doin verſcheyden, om die gebreecken to eynen eyntſchap mitten rechten off mit gewelt na den besten reden to laten komen, ind willen doch in demſelven ind in allen anderen ſaecken dair Heer Reyner des op ons begeren wurd, deeſen trouwen dienst, den hy ons teſs tyt doin ſall, gunstich mit hen bedencken, ind vuer ogen hebben. Allet vurſchreven ſonder argh : deſs to oirkonde der wairheit ind gantsch vaſter ſtedicheit hebben wy Hertoich vurſchreeven deeſen brieff mit ons ſelfs hant onderteykent, ind onſe Secreet Segell by gebreck van onſen groeten Segell hyr aen doen hangen. Gegeven in den jair onſs Heren Duſent vier Hondert xcii. op ſinte Bartholomeus avont (a).
     In ons Land bleven de Herauten by d'aanzienlykſte Lykſtatien 't langst, maar willekeurig, over. By die van WILLEM I. volgt op de plaat van HENRICUS GOLTZIUS terſtond achter 't Lyk de Sr. Rosſel Comisſaire ordinaire maar die plaat vertoont niet alles, 't geen in de daarby gevoegde Beſchryvinghe wierdt opgegeven.

(a) Ult het III. Lib. der XIV. Lib.

Op die van d'uitvaart van WILLEM LODEWYK Grave van Nassau, Stadhouder van Friesland, welke te Amſterdam by de Wedewe van JORIS VESELAAR in 1626 uitkwam, zie ik geen Heraut in een Wapenrok. — Wel een op die van den Stadhouder MAURITZ, welkers plaatzing met de Beſchryving van die van zynen Vader overeen komt. — Geenen op de plaat van de Lykſtatie van ERNST CASIMIR. — By die van FREDERICK HENDERICK was de Herault des Armes veel vroeger, lang voor het Lyk, geſchikt. FOLCKERT REMMERS insgelyks veel vroeger by die van WILLEM FREDERIK Gouverneur van Frieslant. — By die van WILLEM CAREL HENRIK FRISO de Heraut van Wapenen, de Heer Wolfgang, [Herald of Arms, Mr. Wolfgang, Herault d'Armes le Sr. Wolfgang] in den rang van die van FREDERIK HENRIK. Zy hebben yder een hoed op, terwyl de twee eerſten bloods hoofds gezien worden. ‐ By de Lykſtatie van Princesſe ANNA aanſchouwt men den zelfden Herault van Wapenen NICOLAAS WOLFGANG ook met een hoed. In de nauwkeurige afbeelding der Lykſtatie van H. D. H. MARIA LOUISA, Douariere van JOHAN WILLEM FRISO treedt de Heraut van Staat PETRUS WINOK achter de drie Marſchalken van de Ceremonie, welken dadelyk het Lyk volgen, twee Kamerbewaarders volgen den Heraut. De Heraut en die Kamerbewaarders worden gezien met ongedekten hoofde. —
     Ondertusschen zou het meest plegtig gebruik van Herauten met veele andere voorbeelden kunnen verſterkt worden, maar ik geef dit, als onze Stad rakende, alleen.
[Herault appears only once towards the end of the letter.]

     Onsen beminden, die Burger meeſteren, Schepenen, Raedt, Borgeren ende ganſe Gemeynte onſer Stadt van Arnhem ende elcken van hem byſonder ſaluyt. Wy en twyffelen nyet u en ſy waell condich hoe wylen onſe lieve Heer ende oude Vader Hertoghe Karole ſaliger gedachten binnen zynen leven tot goeden ende Rechtfaerdighen tytel gerechtich Heer ende geweldich Beſitter es geweest ons Lands ende Hertoochdoms van Ghelre ende Graefſeeps van Zutphen met hueren toebehoiren. Ende dat hy in denſelven Landen by den Edelen Baenreheeren u ende andere Steden ende gemeyne Onderſaeten ende Ingeſeten derſelver Landen als een Landfurst ſolempnelick ontfangen ende gehult es geweest, hem doende den behoirlicken Eedt van getrouwicheit ende onderdenicheit, zulck als goede ende [eude should be a typo...?] getrouwe Onderſaten hueren natuerlycken, ende gerechtegen Heer ende Prince gewoenlick ende ſculdich zyn van doene, ende dat hy oick van denſelven Landen vredelick gebruyckt ende geposſesſeert heeft gehadt toten dage toe van zynen overlyden, naer welcken overlyden wylen onſe lieve Vrouwe ende Moeder die Erts Hertoghinne Marie oick ſaligher gedachten als enighe Dochter ende Erffgenaeme over alle die Landen ende Heerlicheden achter gelaeten by den voirſchreven wylen Hertoge Karel onſen ouden Vader oick in deſelve Landen van Ghelre ende Zutphen by u ende andere ontfangen gehult es geweest. Des gelycken zydert hueren overlyden, zoe heeft myn genadichste Heer ende Vader die Roemsconynck als ons Voocht ende Momboer ende in den naeme van ons daerinne ontfangen ende gehult geweest, ende dieſselve landen oick eenen zekeren langen tydt vredelick gehouden gebruyckt ende beſeeten gehadt, zonderlinge tot in den Jaere xiv^c xcii. laetstleden, Dat wy alsdoen noch onder onſe jaeren zynde, ende myn voerſchreve. genadickſte Heer ende Vader afweesende van deſs onſen Landen. Onſe Neve Heer Karel van Egmond, zonder ons te voeren geſommeert ontſeyt noch gewaerſchuwet te hebben hem gevoirddert heeft in onſe voirſchreve Landen van Ghelre ende Zutphen met gewaepende handt te commen Ende by trooste hulpe ende byſtande van u ende onſe Rebelle ende ongeoirſaem Onderſaeten die nyet achtende huur eeren, eedt ende plicht die zy tot vele ende mengen ſtonde gedaen ende vernyeivet hadden tot ons behoeff hem hier inne behulpich hehben geweest, heeft ons dieſelve onttrocken ende ontweldich gemaect; ende hoewel wy zydert een ſeecker Tractaet ende beſtandt met hem angegaen hebben tot wederſeggen van ſes maenden, dies nyettegenſtaende hy noch ſyn Volck en hebben nimmermeer opgehalden noch gecesſeert ons en onſen Landen ende onderſaeten te beroeven, pillieren ende beſcadigen, dieselve vrye onderſaeten te vanghen, rentſoenen ende ſchatten ende oick die hantieronghe van der coopmanſcepe te beletten, de ſtroomen, rivieren ende ſtraeten te ſtuyten ende te onveylighen, inbreeckende by dien openbaerlick ende by ſyns ſelfs daer ende weecke 't voirſchreve beſtandt, zonder ons dien op te ſeggen, noeh op te ſcriven, als hy naer vermogen des voirſchreve Beſtands behoirde en ſchuldich was van doene. In alle welcke ſaecken ende exploicten, ghy den voirnoemden Heeren Kaerel altyt hulpe, troost ende byſtandt gedaen hebt, ſoe ghy noch daegelycks doet, u mitsdien dragende ende bewyſende onſe Vyanded ende onerhoirige. 't Welck wy behouden onſer eeren, nyet langher gelyden noch toelaeten en connen. Ende al yst ſoe dat die rebellicheyt ongehoirſaenheit ende meyneedicheit ulieden hier inne jegens ons gedaen ende gevonden, weerdich zyn van groote en zwaare pugnicie ende ſtrange correctie. Ende dat wy hopen ende meynen wel machtich te zyne dieſelve pugnitie ende correctie te doen, te volbringen, nyettemin om te ſcuwen ende te verhueden die bloetſtortinge ende andere menichvuldighe groote quaden ende ongevallen die vuytter Oirloghe gewoinlick zyn te volgen en te geſchiene, ende om ons altyt zoe lanck zoe meer te quyten en ons recht te rechtvaerdighen voir God ende der Werelt, geen beval offte genoechte hebbende te verderven 't geene des ons toebehoirt, het en zy dat wy daer toe gedrongen werden, zoe hebben wy u hier van wel willen noch eens onderrechten, op dat ghy u tot redelicheit voegen ende keeren wilt, u luyden daaromme ſommeerende, maenende ende verſouckende deſe reyſe voir al, dat ghy u van ſtonden aen ende zonder voirder vuytſtell keert ende ſtelt in onſen handen onde geoirſaemheit, ende ons houdt ende ontfanght voir uwen gerechten Heere ende Prince, ende dat doende zullen te vreeden wezen u luyden in gracie en genaede te nemen ende te ontfangen ende voirt te vergeeven ende te vergeeten den voerleeden tyt, ende u luyden ende elcken ſonderlingen nyemandt uitgeſondert te abolyren ende quyt te ſchelden alle die rebellicheit ouerhoricheit, ongehoirſamheit ende andere brueken ende mesdaden, die ghy in tyden voirleden ende tot nu toe jegens ons mesdaen ende misbruyckt moght hebben, in wat manieren dat het zy, u luyden, oick te confirmeeren ende beſtegen alle uwe Privilegien, oude herkommen ende gewoenten. Insgelicx u te neemen ende te ſtellen in onſe huede protectie ende ſalvegarde, ende u te houden in goeden rechte, policie ende juſticie, ende voirts u luyden beſchudden ende beſchermen jegens eenen yegelicken van wat ſtaet off conditie dat hy zy, van alle scaden, verdrange, gewalt ende overlast, die u by wegen van feyte oft anderszins zoude moghen geſchien, ende in allen andere zaecken u luyden houden ende tracteren als onſe andere goede ende getrouwe Onderſaten, u luyden nietmin adverteerende ende onderrechtende, dat indien ghy weygerende oft in gebreecke waert van ſtonden aen te doen ende volcommen 't gene des voirſchreven es, wy zyn geſloten by goeden advyſe ende deliberacie van Rade, metter hulpe van Gode almechtich, ons goeds recht getrooſtende, ende oick by hulpe van onſen Vrienden Maghen, Verbonden ende Onderſaten met crachte van Wapenen ende by alle andere wegen en middelen, die wy zullen connen ende moghen bedencken u luyden te becrachtigen ende tot onſer gehoirſaemheit te bringhen ende dairvan nyet cesſeren noch ophouden tot wy 't zelve vulbracht ende u geſtraft zullen hebben alst behoirt. Sonder dat ghy in dien gevalle nimmermeer alſulcke gracie of genaede van ons zult connen ofte moghen gecrigen als voirſchreven es. Dus wilt ons van ſtonden aen by onſen Herault, bringer van deſen, u meyninghe hier op vercondigen ende laten weeten, op dat wy ons daer naer weten te berechten. — Gegeven in onſe Stadt van 's Hertogenbosſche, den xix^en dach in Septembri in 't jair Duyſent vyff Hondert ende Viere.
[onderſtondt]
By mynen Heere den Erts Hertoge.
[was getekend] back